North Sea Port: wat bracht 5 jaar fusie?

Op de Vlaams-Nederlandse Top in Gent, op 7 november 2016, werd de fusie tussen Zeeland Seaports (Vlissingen en Terneuzen) en de haven van Gent voor het eerst formeel geagendeerd. Eén jaar, 1 maand en één dag later, op 8 december 2017, werd de nieuwe naam bekendgemaakt: North Sea Port, een naam met enige bravoure, en met als baseline ‘Together Smarter’.

Wat bracht de regionaal, nationaal en internationaal goed ontvangen fusie intussen voort?

Meer jobs en investeringen

Vijf jaar later kent de goederenoverslag via zeevaart het beste jaar ooit. Met 73,6 miljoen ton werd in 2022 voor de derde keer sinds de fusie een recordjaar geboekt. Zowat 10% meer dan bij de start. Er werd gestart met 1.000 hectare beschikbare gronden voor investeerders. Na 5 jaar is er in het hele havengebied 241 hectare grond uitgegeven, gemiddeld per jaar driemaal meer dan verwacht. Ook de werkgelegenheid steeg: van 95.000 (in)directe jobs naar 102.000 jobs. De verwachting was dat het er 100.000 zouden zijn. Dit leidde tot een toegevoegde waarde van 12,6 miljard euro, terwijl 12 miljard de prognose was.

Meer jobs en investeringen, het werd gerealiseerd in een wereld die na de fusie er helemaal anders uitzag.

Brexit, corona, oorlog, energieprijzen veranderen de wereld: North Sea Port houdt stand

Brexit gaf een reeks van onzekerheden maar ook mogelijkheden. De UK stond in de top van de handelspartners. In 2022 is dat nog het geval, op de derde plaats.

De coronapandemie gaf in 2020 de goederenoverslag een mokerslag: een verlies van 13%. Op twee jaar tijd was het verlies goedgemaakt. De oorlog Rusland/Oekraïne in 2022 hakte in op de handelsrelaties. Rusland kent een verlies van 15% en komt op de tweede plaats van de belangrijkste handelspartners, ingehaald door de VS. De handel met Oekraïne is gehalveerd. De oorlog leidde tot een energiecrisis met een grote impact op bedrijvigheid en prijzen en een inflatie in Nederland en België.

North Sea Port wist in deze tijden niet alleen stand te houden, maar er zelfs op vooruit te gaan. Het vijfde jaar sinds de fusie was het beste jaar ooit. De bedrijven trachtten in 2022 op zeker te spelen en zochten in andere contreien zoals de VS, Canada, en Australië nieuwe voorraden. Maar het recordjaar werd ook behaald omdat de aanvoer van de grondstoffen bleef toenemen - de industrie bleef draaien.

Het kompas van de aandeelhouders: klimaat, jobs en energie

Tegen de achtergrond van aannames, prognoses en een veranderende wereld gaven de aandeelhouders het havenbedrijf een kompas. Bij de ontwikkeling van de haven heeft het havenbedrijf drie opdrachten: inzetten op economische ontwikkeling en werkgelegenheid, duurzaamheid en klimaat, en een financieel gezonde basis.

Daan Schalck, CEO North Sea Port: “De ontwikkeling van de haven gaat niet langer om louter tonnages. Klimaat, jobs en energie zijn voortaan richtinggevend.”

Het Strategisch plan ‘Connect 2025’ zag in het najaar 2021 het levenslicht. Om de haven verder te ontwikkelen als Europese tophaven wordt er geïnvesteerd in circulaire economie, klimaat, energie, logistieke keten, infrastructuur en digitalisering. De relatie met bedrijven, overheden en omgeving krijgt bijzondere aandacht waarbij het havenbedrijf als verbinder optreedt.

Resultaten over de grens heen

De fusie van de twee havens had bij de start de ambitie om resultaten te boeken over de grens heen. Na vijf jaar kunnen de bedrijven, het havenbedrijf en de politieke wereld veel resultaten op tafel leggen. Zonder fusie waren deze wellicht (nog) niet of trager behaald.

• Rail Ghent Terneuzen: verbetering en realisatie van grensoverschrijdend spoor. Nederland maakte hiervoor reeds 105 miljoen euro vrij. North Sea Port kijkt verder uit naar de Belgische bijdrage. Het vervoer per spoor neemt immers toe.
• Waterstofnetwerk: realisatie van één pijpleidingennetwerk tegen 2026/2027. Hier kunnen bedrijven die waterstof nodig hebben op aansluiten. Heel wat investeringen voor waterstoffabrieken zijn gepland. North Sea Port kan, als grootste waterstofhub van de Benelux, verder uitgroeien tot een draaischijf op Europees niveau.
• CO2: naar een klimaatneutrale haven. De ambitie is 50% minder CO2-uitstoot tegen 2030, en een klimaatneutrale haven tegen 2050. Heel wat investeringen zijn gepland net als aanpassingen van terminals voor de reductie, afvang, opslag, gebruik en transport van CO2.
• Veiligheid op diverse fronten. North Sea Port, de Veiligheidsregio Zeeland en de Brandweerzone Centrum slaan de handen ineen voor een grensoverschrijdende incidentenbestrijding. Samenwerking en kennisuitwisseling heeft niet enkel in het Zeeland extra aandacht voor ondermijnende criminaliteit geleid. Ook in het Gentse deel is dat zo.
• Samenwerking tussen Europese middelgrote havens. North Sea Port en de Port of Göteborg zetten een netwerk van middelgrote havens op en werken rond energiebeheer. Beide havens willen daarnaast een “Green corridor” realiseren om emissies te verminderen.
• Vlottere en efficiëntere scheepvaart. De nautische samenwerking in het havengebied was een van de redenen die tot de fusie leidde. De fusie zorgde voor meer doorgedreven planning en betere afspraken tussen de ketenpartners, efficiëntere monitoring van de veiligheid en verdere digitalisering.
• Smart Delta Resources: bedrijven slaan handen ineen. Aan de Zeeuwse kant was er reeds SDR waar energie- en grondstof-intensieve bedrijven uit de chemie, staal, energie en foodsector samenwerken met de haven en overheden om de energietransitie te realiseren. De fusie heeft ervoor gezorgd dat ook aan de Vlaamse kant SDR zijn beslag kent.
• Aandeelhouders werken verder samen. De acht aandeelhouders worden vertegenwoordigd in het Toezichthoudend orgaan. De fusie bracht in de regio nog meer samenwerking. De aandeelhouders richtten North Sea Port District op om te werken rond Toegankelijkheid & verbindingen, Aantrekkelijk leeflandschap, Huisvesting, arbeidsmarkt & opleidingen en Energie & circulariteit. Ze richten ook een Benelux Groepering voor Territoriale Samenwerking op om makkelijker projecten op te zetten, subsidies te verkrijgen, en grensbelemmeringen op te lossen.
• Op de radar in de regio, Den Haag, Brussel en Europa. De fusie leidt tot effectievere investeringen in infrastructuur door de regio’s. Er komt ook meer budget vrij voor nieuwe initiatieven (spoorontwikkeling, waterstof, CO2, veiligheid, scheepvaartbegeleiding). Ook de erkenning van North Sea Port District als Nederlands Novi-gebied (Nationale OmgevingsVIsie) laat dit zien (huisvesting, arbeidsmarkt en opleidingen). De erkenning als Europese grensoverschrijdende experimenteerregio past ook in dit rijtje. De almaar groter wordende naamsbekendheid laat zich ook zien door de vele bezoeken van ambassadeurs, staatssecretarissen, ministers, Eurocommissarissen in het havengebied en bij de bedrijven. Zo komt North Sea Port ook bij overheden sneller op de shortlists te staan voor financiële steun of infrastructuurinvesteringen.

Klaar voor de toekomst

De baseline van North Sea Port is ‘Together.Smarter’. Na vijf jaar staan vele neuzen bij politiek, bedrijven, infrastructuurbeheerders, organisaties en bevolking in dezelfde richting. Bij de start trad North Sea Port toe tot de top van de Europese havens. North Sea Port is een belangrijke nationale en Europese speler geworden en is klaar om verder de uitdagingen voor de komende jaren aan te pakken.